Urtica dioica (Τσουκνίδα)

Ιστορία

Η τσουκνίδα είχε πολλές χρήσεις στο παρελθόν ως διατροφικό και φαρμακευτικό βότανο. Το όνομα Urtica δόθηκε από τον Πλίνιο, χάρη στο κάψιμο που ένιωθε κανείς στο άγγιγμα της. Ήταν γνωστή στους Αρχαίους Έλληνες, ο Χρύσιππος, ο Αριστοφάνης και ο Ησίοδος είχαν αναφερθεί σε αυτήν. Ο Αριστοφάνης την αριθμεί ανάμεσα στα φυτά ‘πανάκεια’. Λέγεται ότι οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι τριβόντουσαν με τσουκνίδες για να ζεσταθούν, όταν δε πήγαν να πολεμήσουν καταχείμωνο στην Βρετανία, είχαν μαζί τους σπόρους της, στην περίπτωση που δεν θα την έβρισκαν εκεί. Αργότερα με τον τρόπο αυτό αντιμετώπιζαν τους πόνους από τους ρευματισμούς. Οι σκληρές ίνες από το στέλεχος χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή ρούχων. Ο Άλμπερτ Ντύρερ (1471-1528) ζωγράφισε έναν άγγελο που πετά προς τον παράδεισο, κρατώντας τσουκνίδες στα χέρια του. Κατόπιν ο Ελβετός βοτανολόγος αβάς Κουενζλέ τονίζει στα γραπτά του ότι η τσουκνίδα θα είχε εξαφανιστεί καιρό αν δεν είχε τα κεντριά της. Τα ζώα και τα έντομα θα την είχαν καταβροχθίσει. Τον 17ο αιώνα ο Κουλπεπέρ, Άγγλος βοτανολόγος, στο πιο διάσημο βοτανολογικό βιβλίο αναφέρει, …οι τρίχες τις που κεντρίζουν και φέρνουν φαγούρα δεν χρειάζονται περιγραφή,- αυτές μπορεί να τι βρούμε και στο πιο βαθύ σκοτάδι, μέσον της αφής…

Βοτανική Ταξινόμηση

Urtica dioica L. (Stinging Nettle) – Οικ. Κνιδωδών - Urticaceae Είναι πολυετές φυτό, με όρθιους βλαστούς, που φτάνουν το 1,5 μέτρο και οι οποίοι είναι κούφιοι με αντίθετα, οξύληκτα, επιμήκη – ωοειδή φύλλα, που φέρουν περιφερειακή πυκνή οδόντωση η οποία μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως «βαθειά πριονωτή». Βλαστοί και φύλλα φέρουν τις νύσσουσες και κνηστικές τρίχες που αποτελούν το κύριο γνώρισμα των Τσουκνίδων. Το είδος ξεχωρίζει εύκολα από τα υπόλοιπα κυρίως από τις ταξιανθίες του. Είναι σαν διακλαδισμένοι ίουλοι, που φύονται κατά σπονδύλους από τις μασχάλες των φύλλων και είναι πολύ μακρύτεροι από τους μίσχους των φύλλων. Τα άνθη είναι μονογενή, μικροσκοπικά ως επί το πλείστον κιτρινοπράσινου χρώματος και σπάνια ιώδους. Κατά κανόνα είναι δίοικο φυτό, αλλά υπάρχουν μερικές φορές και φυτά μόνοικα δηλ. φυτά που φέρουν και τα δυο γένη των ανθέων. Τα αρσενικά άνθη με 4 στήμονες και το θηλυκό με 1 ύπερο δύσκολα διακρίνονται μεταξύ τους με γυμνό μάτι. Οι ταξιανθίες με αρσενικά άνθη είναι κάπως βραχύτερες από αυτές με θηλυκά. Οι καρποί είναι μικρά αχαίνια. Οι τρίχες περιέχουν ισταμίνη και φορμικό οξύ, που απελευθερώνονται με την αφή και προκαλούν στο δέρμα ένα αίσθημα καψίματος. Τα πρασινοκίτρινα άνθη της εμφανίζονται την άνοιξη. Είναι ιθαγενές φυτό όλων των χωρών της Ευρώπης, Ασίας και Β. Αμερικής μέχρι την Αλάσκα και την Γροιλανδία. Είναι κοσμοπολίτικο είδος. Το ενδιαίτημα του είναι τα πλούσια σε άζωτο και υγρά εδάφη που δέχονται ηλιακό φως πολλές ώρες την ημέρα. Απαντάται σε υψόμετρα μέχρι 1000 μέτρα. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο και διαίρεση φυτών. Η σπορά μπορεί να γίνει από το τέλος χειμώνα ως τις αρχές του φθινοπώρου και η διαίρεση οποιαδήποτε εποχή του έτους. Μαζεύεται κυρίως Άνοιξη και Χειμώνα. Γενικά ο κνησμός όλων των ειδών τσουκνίδας είναι σχετικά ακίνδυνος εκτός του είδους Urtica ferox (Ν. Ζηλανδία) ο οποίος μπορεί να προκαλέσει το θάνατο σε ανθρώπους και ζώα.

Χρησιμοποιούμενα μέρη

Τα φύλλα και οι ρίζες της τσουκνίδας. Τα κύρια δραστικά συστατικά στα φύλλα είναι τα φλαβονοειδή και ακολουθούν η βιταμίνη C (πιο πολύ από το φραγκοστάφυλλο), η προβιταμίνη Α(περισσότερο από το καρότο),γλουκονικές και αντιβιοτικές ουσίες, βιταμίνη Κ, φολικό οξύ, οξικό και φορμικό οξύ,ποτασικά άλατα, σίδηρος, κάλιο, πυρίτιο και αμίνες. Περιέχει επίσης ασετιλκολίνη, ισταμίνη, σεροτονίνη. Οι ρίζες περιέχουν τανίνες και σημαντική ποσότητα Β-σιτοστερόλης.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Η βιταμίνη C και η προβιταμίνη Α ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Το φολικό οξύ και ο σίδηρος είναι αιμοποιητικά στοιχεία. Το κάλιο έχει διουρητικές ιδιότητες. Το πυρίτιο δυναμώνει το συνδετικό ιστό (αίμα, οστά) νύχια και μαλλιά. Η Β-σιτοστερόλη βοηθάει στην θεραπεία του καλοήθους όγκου στον προστάτη. Η τσουκνίδα απορροφά τα μέταλλα του εδάφους, συμπεριλαμβανομένου και του σίδηρου και για αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικό τονωτικό κατά της αναιμίας. Η μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C εξασφαλίζει την απορρόφηση σιδήρου από τον οργανισμό μας. Δεδομένου των στυπτικών ιδιοτήτων της, σταματά την αιμορραγία. Χρησιμοποιείται για τα κοψίματα, τους ρευματισμούς, την υδρωπικία, την παχυσαρκία και τη νεφρική λιθίαση (διαλύει ουρικό οξύ). Σε κατάπλασμα, χρησιμοποιείται για τις αρθρίτιδες, τους πόνους των αρθρώσεων, την ποδάγρα, τις εξαρθρώσεις, τις νευραλγίες, τις τενοντίτιδες και την ισχιαλγία. Ωμές ή βραστές οι τσουκνίδες, θεωρούνται αφροδισιακές. Συνιστώνται για τις γυναίκες που δεν γνώρισαν την ηδονή και για τους άνδρες που αισθάνονται ανίκανοι. Η τσουκνίδα εκμεταλλεύεται οικονομικά για την παραγωγή της χλωροφύλλης, από την οποία παρασκευάζεται η φητόλη, η οποία είναι πρώτη ύλη για την σύνθεση της βιταμίνης Ε & Κ. Στην τσουκνίδα έχουν ανακαλυφθεί δραστικές βιολογικές ουσίες παρόμοιες με τις θηλυκές ορμόνες των γυναικών, γι αυτό αποδεικνύεται ένα από τα καλύτερα φυσικά μέσα για τις γυναικολογικές ασθένειες, όπως: διαταραχές των εμμήνων, αιμορραγίες μετά τον τοκετό, λευκόρροια κ.ά.

Εφαρμογές

Το τσάι τσουκνίδας είναι πολύ καλό για μια ανοιξιάτικη αποτοξίνωση. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και έχει αιμοποιητικές ιδιότητες. Μόνο του ή με άλλα βότανα, το τσάι τσουκνίδας χρησιμοποιείται στους ρευματισμούς. Εντριβή του τριχωτού της κεφαλής με τσάι τσουκνίδας βοηθάει τριχοφυΐα. Εξαλείφει την πιτυρίδα και αναζωογονεί τα εύθραυστα και θαμπά μαλλιά, Τα λουτρά με τσουκνίδα βελτιώνουν την επιδερμίδα. Τακτική λήψη τσαγιού από ρίζα τσουκνίδας προλαμβάνει την ανάπτυξη καλοήθους όγκου στον προστάτη. Η ρίζα της τσουκνίδας επηρεάζει τις ορμόνες και τις πρωτεΐνες που μεταφέρουν τις σεξουαλικές ορμόνες (τεστοστερόνη, οιστρογόνα) στο ανθρώπινο σώμα. Αυτό ίσως μπορεί να εξηγήσει γιατί βοηθά στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη. Πολλά προϊόντα για καλοήθη υπερπλασία συνδυάζουν τη ρίζα με saw palmetto ή εκχύλισμα pygeum.

Συνταγές

ΤΣΑΙ: Ρίξτε 1 φλ. Βραστό νερό σε 1 γεμάτο κ.γλ. αποξηραμένη τσουκνίδα. Αφήστε για 10 λεπτά και σουρώστε. Πίνετε 3-4 φλιτζάνια κατά τη διάρκεια της μέρας. Μια αγωγή με τσάι τσουκνίδας θα πρέπει να κρατήσει τουλάχιστον 4 εβδομάδες (αλλά όχι πάνω από 8), με 4 φλιτζάνια τσάι την ημέρα. ΦΥΛΛΑ ΤΣΟΥΚΝΙΔΑΣ ΣΤΗ ΣΑΛΑΤΑ: Την άνοιξη, προσθέστε μερικά φύλλα φρέσκα τσουκνίδας στη μαρουλοσαλάτα. ΤΟΝΩΤΙΚΟ ΜΑΛΛΙΩΝ: Βράστε ½ κιλό τεμαχισμένη ρίζα σε 1 λίτρο περίπου νερό και 2 φλ. Ξίδι για μισή ώρα. Τρίβετε με το αφέψημα το τριχωτό της κεφαλής μια φορά την βδομάδα. ΛΟΥΤΡΑ: Ρίξτε 1 λίτρο νερό σε μια χούφτα τσουκνίδες. Αφήστε το να σιγοβράσει σε χαμηλή θερμοκρασία για 2 λεπτά. Στη συνέχεια αφήστε το για 15 λεπτά και σουρώστε. Προσθέστε το αφέψημα στο νερό του μπάνιου ή χρησιμοποιείστε το για πλύσεις. ΠΑΛΙΑ ΣΥΝΤΑΓΗ: Σύμφωνα με τον Άραβα γιατρό Αβικέννα (980-1037) η στάχτη της τσουκνίδας αναμεμιγμένη με αλάτι βοηθάει στην θεραπεία των αθεράπευτων ελκωδών πληγών, στα δαγκώματα του σκύλου και κατά του καρκίνου. *Διάφορες συνταγές αναφέρονται σε ποικίλα βιβλία

Συνδυασμοί

Συνδυάζεται καλά με τη Σκροφουλάρια και το Άρκτιο για τη θεραπεία του εκζέματος. Συμβουλή Μη μαζεύετε τσουκνίδες δίπλα στους δρόμους. Παρενέργειες - Αντενδείξεις Μπορεί να προκαλέσει ήπια γαστρεντερική διαταραχή σε κάποια άτομα. Αν και οι αλλεργικές αντιδράσεις στην τσουκνίδα είναι σπάνιες, όταν έρχεται σε επαφή με το δέρμα, η φρέσκια τσουκνίδα μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό. Τα φύλλα τσουκνίδας θεωρούνται ασφαλή στις έγκυες και από τις γυναίκες που θηλάζουν. Σε περιπτώσεις αδενωμάτων της μήτρας δεν συστήνονται σκευάσματα τσουκνίδας. Τέλος η χρήση της αντενδείκνυται σε περιπτώσεις αυξημένης πηκτικότητας του αίματος, αρτηριοσκλήρυνση και υπέρταση, στους υπερήλικες πρέπει να περιορίζεται για αποφυγή δημιουργίας θρομβώσεων στα αιμοφόρα αγγεία. Η Τσουκνίδα στο φαρμακείο του θεού της Μαρία Τρέμπεν Η πασίγνωστη βοτανολόγος και αγία Μαρία Τρέμπεν στα βιβλία της είχε μια περίοπτη θέση πάντα για την τσουκνίδα χαρακτηριστικά είναι κάποια αποσπάσματα για κάποιες μόνο από τις χρήσεις και θεραπείες. …Επειδή δρα θετικά στο πάγκρεας, βοηθά την ελάττωση του σακχάρου στο αίμα, Θεραπεύει τις διαταραχές και την φλεγμονή της ουρητικής οδού και την κατακράτηση των ούρων. Διεγείρει την κίνηση των εντέρων και επομένως συστήνεται στην ανοιξιάτικη θεραπεία καθαρισμού του οργανισμού….. Πιο κάτω αναφέρονται τα ακόλουθα ….Το τσάι της τσουκνίδας, που λαμβάνεται για 4 εβδομάδες, είναι κατάλληλο για διαταραχές του ήπατος, της χοληδόχου κύστεως και της σπλήνας, ακόμα για όγκους στη σπλήνα, για κράμπες και έλκος στομάχου. Έλκη εντέρων, πνευμονική ή στομαχική συμφόρηση και διαταραχές πνευμόνων. Μη βράζετε το τσάι γιατί καταστρέφονται πολύτιμες ουσίες του. Προληπτικά πίνετε 1 φλιτζάνι κάθε μέρα, όλο το χρόνο. Είναι ωφέλιμο και για ιώσεις, καθώς και για εκκρίσεις βακτηρίων….. …Για τη στένωση των αγγείων, η τσουκνίδα είναι πολύ ωφέλιμη, πολλοί θα είχαν σώσει το πόδι τους…. …Ενδείκνυται επίσης για την στένωση της στεφανιαίας αρτηρίας…. ….Ποτέ δεν θα μπορούσε να σχηματιστεί ένας κακοήθης όγκος εάν πέρα από το να εκτιμάμε την τσουκνίδα πίναμε και το τσάι της… Τέλος στο βιβλίο της αναφέρονται πολλές συνταγές αλλά και περαιτέρω χρήσεις της τσουκνίδας τόσο μόνη της αλλά κυρίως με άλλα φαρμακευτικά βότανα σε δύσκολες παθήσεις κυρίως εκφυλιστικού τύπου. Τονίζεται ότι η Μαρία Τρέμπεν με την βοήθεια των βοτάνων κατάφερε να σώσει αναρίθμητους ανθρώπους και να βοηθήσει ακόμα περισσότερους και για αυτό μετά το θάνατο της την ανακηρύξαν αγία.

Η τσουκνίδα στην Μεσογειακή ενεργειακή μαγεία

Απόσπασμα από το εξαιρετικό βιβλίο βοήθημα της Μάνιας Μακρή …ο Άρης και η Φωτιά βασιλεύουν σε αυτό το καυτερό φυτό, που η επαφή και η τριβή του με το δέρμα δημιουργεί εξανθήματα και προκαλεί πολύ δυσάρεστη φαγούρα. Η τσουκνίδα καταπολεμά αποτελεσματικά τις αρνητικές επιρροές και μας χαρίζει ανδρεία που είναι απαραίτητη να ανταπεξέλθουμε σε διάφορες…. ….Πρακτική συμβουλή: φοράτε ένα κόκκινο υφασμάτινο σακουλάκι με σκόνη τσουκνίδας το οποίο θα σας προστατεύσει από το αρνητικό ενεργειακό περιβάλλον. Μπορείτε να προσθέσετε τσουκνίδες (φρέσκες ή σε σκόνη) σε μίγμα με σινάπι και αλάτι και να το βάλετε κάτω από το χαλάκι της πόρτας όταν περιμένετε ανεπιθύμητο επισκέπτη….

Τσουκνίδα στην Βιοδυναμική

Η τσουκνίδα στην βιοδυναμική βρίσκει εφαρμογή στο Παρασκεύασμα 504 αναλυτικότερα από το εξαίσιο βιβλίο του κου Πανάγου Βιοδυναμικές καλλιέργειες ακολουθούν τα εξής ….Μαζεύουμε τσουκνίδες μόλις ανθίσουν, ολόκληρο το φυτό και κυρίως τα φύλλα. Ρίχνουμε τις κομμένες τσουκνίδες σε έναν λάκκο κοντά εκεί που φυτρώνουν. Ρίχνουμε αρκετές, ώστε να σχηματισθεί ένα στρώμα. Αφού μαραθούν τις σκεπάζουμε με χώμα. Έτσι μένουν θαμμένες έναν χρόνο. Μετά τις ξεθάβουμε. Η μάζα του φυτού έχει υποστεί ζύμωση και είναι μαύρη. Αυτό είναι το Παρασκεύασμα 504…. Τέλος στο ίδιο βιβλίο αναφέρονται και οι χρήσεις της τσουκνίδας (βλ. 85-87) και συγκεκριμένα τα τσάγια και τα εκχυλίσματα που φτιάχνονται από αυτήν αλλά και άλλα βότανα στην φυτοπροστασία εναντίον διαφόρων εχθρών των φυτών και κυρίως εντόμων. Στην βιοδυναμική και βιολογική γεωργία είναι ένα από τα κυρίαρχα βότανα που χρησιμοποιούνται.

Βιβλιογραφία

Βότανα της Κρήτης Αντώνης Αλιμπέρτης Θεραπευτικά Βότανα Anne Iburg Tα άγρια φαγώσιμα χόρτα Θανάσης Παπούλιας Οδηγός Συμπληρωμάτων Διατροφής Holistic Life Press Οδηγός Βοτανοθεραπείας David Hoffman 150 βότανα για 150 χρόνια ζωής Κανέλλος Κατσάμπουλας Υγεία από το Φαρμακείο του Θεού Μαρία Τρέμπεν Τα βότανα στην Τρίτη χιλιετία και η χρήση τους στην οικογένεια Χρήστος Κάτσης Τα βότανα είναι θαυματουργά Jean Carper Βιοδυναμικές Καλλιέργειες Γαβριήλ Πανάγος Λαχανικά από τον κήπο του θεού Θεόδωρος Κουτσός Η τετράβιβλος της Μεσογειακής ενεργειακής μαγείας Μάνια Μακρή